Cemal Süreya

(1931 Pülümür, Erzincan - 9 Ocak 1990 İstanbul)

Asıl adı Cemalettin Seber olan Cemal Süreya 1931'de o yıllarda Erzincan'a bağlı olan (şimdilerde Tunceli'ye bağlı) Pülümür ilçesinde doğmuştur. Kürt veya Zaza asıllı olduğuna dair görüşler vardır ancak kesinlik kazanan bir durum yoktur. Babası Hüseyin Seber, annesi ise Gülbeyaz Seber’dir. Çocukluğunun ilk yıllarını Erzincan şehrinde geçirmiştir. 1938 yılında Dersim İsyanı sonrasında ailesi ile Bilecik'e sürgün edilmiştir.

Cemal Süreya yani Cemalettin Seber Bilecik'te ilkokula başlamış ve ilköğrenimini İstanbul Beyoğlu'nda bir okulda bitirmiştir. Haydarpaşa Lisesi'nden mezun olduktan sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye ve İktisat Bölümü'nden mezun olmuştur. Eğitimini tamamladıktan sonra Maliye Bakanlığı'nda müfettiş yardımcılığı ve müfettişlik, darphane müdürlüğü, Kültür Bakanlığı'nda kültür yayınları danışma kurulu üyeliği, Orta Doğu İktisat Bankası yönetim kurulu üyeliği ve 25 yılı aşkın bir süre boyunca Türk Dil Kurumu üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Ayrıca yayınevlerinde danışmanlık, ansiklopedilerde redaktörlük, çevirmenlik yapmıştır.

Ağustos 1960'tan itibaren yalnızca dört sayı çıkarabildiği Papirüs dergisini Haziran 1966 - Mayıs 1970 arası 47, 1980 - 1981 arası iki sayı olarak yeniden çıkarmıştır. Ayrıca Pazar Postası, Yeditepe, Oluşum, Türkiye Yazıları, Politika, Yeni Ulus, Aydınlık, Saçak, Yazko Somut, 2000'e doğru gibi yayın organlarında şiir ve yazılarını yayımlamıştır.

İkinci yeni hareketinin önde gelen şair ve kuramcılarından sayılan Cemal Süreya'nın ilk şiiri "Şarkısı Beyaz" Mülkiye dergisinin 8 Ocak 1953 tarihli sayısında yayımlanmıştır. Geleneğe karşı olmasına rağmen geleneği şiirinde en güzel kullanan şairlerden birisi olarak bilinir. Kendine özgü söyleyiş biçimi ve şaşırtıcı buluşlarıyla, zengin birikimiyle, duyarlı, çarpıcı, yoğun, diri imgeleriyle ikinci yeni şiirinin en başarılı örneklerini vermiştir. Ölümünden sonra adına bir şiir ödülü düzenlenmiştir. 1997'de de Cemal Süreya arşivi yayımlanmıştır.

Cemal Süreya 1938 yılında ailesi ile birlikte Bilecik’e sürüldüğü sürgünü bir şiirinde şöyle anlatır:

Bizi kamyona doldurdular,

Tüfekli iki erin nezaretinde,

Sonra o iki erle yük vagonuna doldurdular,

Günlerce yolculuktan sonra bir köye attılar,

Tarih öncesi köpekler havlıyordu."

Ünlü yazar Ülkü Tamer Cemal Süreya için şu dizeleri yazmıştır:

Tanrı

Bin birinci gece şairi yarattı,

Bin ikinci gece cemal'i,

Bin üçüncü gece şiir okudu tanrı,

Başa döndü sonra,

Kadını yeniden yarattı.

Süreyya olan soyadını değiştirmesi

Cemal Süreya'nın üvey kızı Gonca Uslu'nun aktardığına göre Cemal Süreya iddiaya girmeyi çok severmiş. Bir şair arkadaşıyla bir telefon numarası üzerine iddiaya girmiş, kaybederse soyadındaki "y" harfinden birini sildireceğini söylemiş. Sonunda iddiayı kaybetmiş ve ”Süreyya” olan soyadını “Süreya” olarak değiştirmiştir. "Süreya" soyadı ilk kez 1956 yılında yayımlanan "Elma" şiirinde görülmüştür.

Cemal Süreya’nın eserleri,

Şiir

Üvercinka (1958)

Göçebe (1965)

Beni Öp Sonra Doğur Beni (1973)

Sevda Sözleri (1984, Üvercinka, Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Uçurumda Açan-1984- ile birlikte)

Güz Bitiği (1988)

Sıcak Nal (1988)

Sevda Sözleri (1990, 1995, tüm şiirleri)

Korkarak Vinç

Deneme- Eleştiri

Şapkam Dolu Çiçekle (1976)

Günübirlik (1982)

99 Yüz (1992)

Uzat Saçlarını Frigya (1992)

Folklor Şiire Düşman (1992)

Aydınlık Yazıları/ Paçal (1992)

Oluşum’da Cemal Süreya (1992)

Papirüs’ten Başyazılar (1992)

Toplu Yazılar I (2000, Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üzerine Yazılar)

Toplu Yazılar II (2005, Günübirlikler)

Günce

999 Gün/ Üstü Kalsın (1981)

Mektup

Onüç Günün Mektupları (1990)

Çocuk Kitabı

Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi (1993)

Söyleşi

Güvercin Curnatası (1997)

Derleme

Mülkiyeli Şairler (1966)

Yüz Aşk Şiiri (1967)