(1931 Pülümür, Erzincan - 9 Ocak 1990
İstanbul)
Asıl adı Cemalettin Seber olan Cemal Süreya 1931'de o
yıllarda Erzincan'a bağlı olan (şimdilerde Tunceli'ye bağlı) Pülümür ilçesinde
doğmuştur. Kürt veya Zaza asıllı olduğuna dair görüşler vardır ancak kesinlik
kazanan bir durum yoktur. Babası Hüseyin Seber, annesi ise Gülbeyaz Seber’dir.
Çocukluğunun ilk yıllarını Erzincan şehrinde geçirmiştir. 1938 yılında Dersim
İsyanı sonrasında ailesi ile Bilecik'e sürgün edilmiştir.
Cemal Süreya yani Cemalettin Seber Bilecik'te ilkokula
başlamış ve ilköğrenimini İstanbul Beyoğlu'nda bir okulda bitirmiştir.
Haydarpaşa Lisesi'nden mezun olduktan sonra Ankara Üniversitesi Siyasal
Bilgiler Fakültesi Maliye ve İktisat Bölümü'nden mezun olmuştur. Eğitimini
tamamladıktan sonra Maliye Bakanlığı'nda müfettiş yardımcılığı ve müfettişlik,
darphane müdürlüğü, Kültür Bakanlığı'nda kültür yayınları danışma kurulu
üyeliği, Orta Doğu İktisat Bankası yönetim kurulu üyeliği ve 25 yılı aşkın bir
süre boyunca Türk Dil Kurumu üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Ayrıca
yayınevlerinde danışmanlık, ansiklopedilerde redaktörlük, çevirmenlik
yapmıştır.
Ağustos 1960'tan itibaren yalnızca dört sayı çıkarabildiği
Papirüs dergisini Haziran 1966 - Mayıs 1970 arası 47, 1980 - 1981 arası iki
sayı olarak yeniden çıkarmıştır. Ayrıca Pazar Postası, Yeditepe, Oluşum,
Türkiye Yazıları, Politika, Yeni Ulus, Aydınlık, Saçak, Yazko Somut, 2000'e
doğru gibi yayın organlarında şiir ve yazılarını yayımlamıştır.
İkinci yeni hareketinin önde gelen şair ve kuramcılarından
sayılan Cemal Süreya'nın ilk şiiri "Şarkısı Beyaz" Mülkiye dergisinin
8 Ocak 1953 tarihli sayısında yayımlanmıştır. Geleneğe karşı olmasına rağmen
geleneği şiirinde en güzel kullanan şairlerden birisi olarak bilinir. Kendine
özgü söyleyiş biçimi ve şaşırtıcı buluşlarıyla, zengin birikimiyle, duyarlı,
çarpıcı, yoğun, diri imgeleriyle ikinci yeni şiirinin en başarılı örneklerini
vermiştir. Ölümünden sonra adına bir şiir ödülü düzenlenmiştir. 1997'de de
Cemal Süreya arşivi yayımlanmıştır.
Cemal Süreya 1938 yılında ailesi ile birlikte Bilecik’e
sürüldüğü sürgünü bir şiirinde şöyle anlatır:
Bizi kamyona doldurdular,
Tüfekli iki erin nezaretinde,
Sonra o iki erle yük vagonuna
doldurdular,
Günlerce yolculuktan sonra bir köye
attılar,
Tarih öncesi köpekler
havlıyordu."
Ünlü yazar Ülkü Tamer Cemal Süreya için şu dizeleri
yazmıştır:
Tanrı
Bin birinci gece şairi yarattı,
Bin ikinci gece cemal'i,
Bin üçüncü gece şiir okudu tanrı,
Başa döndü sonra,
Kadını yeniden yarattı.
Süreyya olan soyadını değiştirmesi
Cemal Süreya'nın üvey kızı Gonca Uslu'nun aktardığına göre Cemal
Süreya iddiaya girmeyi çok severmiş. Bir şair arkadaşıyla bir telefon numarası
üzerine iddiaya girmiş, kaybederse soyadındaki "y" harfinden birini
sildireceğini söylemiş. Sonunda iddiayı kaybetmiş ve ”Süreyya” olan soyadını “Süreya”
olarak değiştirmiştir. "Süreya" soyadı ilk kez 1956 yılında yayımlanan
"Elma" şiirinde görülmüştür.
Cemal Süreya’nın eserleri,
Şiir
Üvercinka
(1958)
Göçebe
(1965)
Beni Öp
Sonra Doğur Beni (1973)
Sevda
Sözleri (1984, Üvercinka, Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Uçurumda Açan-1984-
ile birlikte)
Güz Bitiği
(1988)
Sıcak Nal
(1988)
Sevda
Sözleri (1990, 1995, tüm şiirleri)
Korkarak
Vinç
Deneme- Eleştiri
Şapkam Dolu
Çiçekle (1976)
Günübirlik
(1982)
99 Yüz
(1992)
Uzat
Saçlarını Frigya (1992)
Folklor
Şiire Düşman (1992)
Aydınlık
Yazıları/ Paçal (1992)
Oluşum’da
Cemal Süreya (1992)
Papirüs’ten
Başyazılar (1992)
Toplu
Yazılar I (2000, Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üzerine Yazılar)
Toplu
Yazılar II (2005, Günübirlikler)
Günce
999 Gün/
Üstü Kalsın (1981)
Mektup
Onüç Günün
Mektupları (1990)
Çocuk Kitabı
Aritmetik
İyi Kuşlar Pekiyi (1993)
Söyleşi
Güvercin
Curnatası (1997)
Derleme
Mülkiyeli
Şairler (1966)
Yüz Aşk
Şiiri (1967)